साहित्यसम्राट अण्णाभाऊ साठे संपूर्ण माहिती

 

साहित्यसम्राट लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे यांच्या जयंतीनिमित्त विनम्र अभिवादन व सर्वांना हार्दिक शुभेच्छा

अण्णाभाऊ साठे (1 ऑगस्ट 1920 – 18 जुलै 1969) हे मराठी भाषेतील एक प्रतिष्ठित लेखक, कवी आणि समाजसुधारक होते. त्यांचा जन्म एका दलित कुटुंबात झाला आणि त्यांचे खरे नाव तुकाराम भाऊराव साठे होते. त्यांनी आपल्या साहित्याद्वारे समाजातील अस्पृश्यता, शोषण आणि विषमता या समस्यांवर प्रकाश टाकला.

अण्णाभाऊ साठे यांनी लोककथा, कादंबरी, कथा, नाटक, आणि लोकगीते अशा विविध प्रकारच्या साहित्य प्रकारात आपला ठसा उमटवला. त्यांच्या कादंबऱ्या आणि कथांमध्ये सामाजिक अन्याय, शोषण, आणि मानवतेचे प्रश्न यांचे प्रतिबिंब आढळते. त्यांनी *फकीरा* ही कादंबरी लिहिली जी अत्यंत प्रसिद्ध झाली आणि त्यासाठी त्यांना महाराष्ट्र शासनाचा पुरस्कार मिळाला.

त्यांनी जवळपास 35 कादंबऱ्या, 12 नाटके आणि 250 लोकगीते लिहिली. त्यांचे साहित्य महाराष्ट्रातील श्रमिक वर्ग, दलित समाज आणि शोषित लोकांचे जीवन आणि संघर्ष यांचे चित्रण करते. त्यांची रचना *लावणी* या मराठी पारंपरिक गायन प्रकारातही आढळते.

अण्णाभाऊ साठे हे फक्त लेखक नव्हते, तर त्यांनी समाजसुधारक म्हणूनही काम केले. ते समाजवादी विचारसरणीचे होते आणि त्यांनी शोषित वंचित वर्गासाठी आपले जीवन समर्पित केले. त्यांची तुलना रशियातील प्रसिद्ध लेखक मॅक्सिम गोर्की यांच्याशी केली जाते आणि त्यांना "लोकशाहीचा मॅक्सिम गोर्की" असेही म्हटले जाते. 

अण्णाभाऊ साठे हे महाराष्ट्रातील एक प्रमुख सामाजिक विचारवंत आणि साहित्यिक होते. त्यांचा जन्म 1 ऑगस्ट 1920 रोजी सांगली जिल्ह्यातल्या वाळवा तालुक्यातील वाटेगाव येथे झाला होता. ते मातंग समाजातील होते, जो त्या काळी अस्पृश्य मानला जात असे. त्यांच्या बालपणात त्यांनी अनेक सामाजिक आणि आर्थिक अडचणींना सामोरे जावे लागले.

### साहित्यिक कार्य

अण्णाभाऊ साठे यांनी आपल्या साहित्याद्वारे सामाजिक अन्याय आणि शोषणाविरुद्ध आवाज उठवला. त्यांच्या कादंबऱ्या, कथा, लोककथा, लावणी, आणि नाटके यांमध्ये समाजातील विविध स्तरांतील लोकांचे जीवन, त्यांचे संघर्ष, आणि त्यांची आशा-आकांक्षा यांचे सजीव चित्रण आढळते.

**प्रमुख साहित्यकृती:**

1. **फकीरा**: अण्णाभाऊ साठेंची सर्वात प्रसिद्ध कादंबरी, जी दलितांच्या संघर्षावर आधारित आहे.

2. **माझी मैना गावावर राहिली**: ही कादंबरी लावणीच्या स्वरूपात आहे आणि महाराष्ट्रातील ग्रामीण जीवनाचे चित्रण करते.

3. **वड्याची शाळा**: या कथेतून शैक्षणिक विषमता आणि सामाजिक असमानता यांचे चित्रण केले आहे.

4. **अस्सल लावणी**: त्यांनी लावणी लेखनातही मोठी कामगिरी बजावली, जी महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक परंपरेचा एक भाग आहे.

### समाजसुधारक कार्य

अण्णाभाऊ साठे यांचा जीवनमार्ग फक्त साहित्यापुरता मर्यादित नव्हता. त्यांनी आपल्या लेखणीतून आणि विचारसरणीतून समाजातील शोषित, दलित, आणि वंचित वर्गासाठी आवाज उठवला. त्यांच्या साहित्यामुळे दलित साहित्याला एक नवी दिशा मिळाली. त्यांच्या विचारसरणीत समाजवाद आणि सामाजिक न्याय यांना महत्त्व होते.

### रशियाचा प्रभाव

अण्णाभाऊ साठेंचे जीवन आणि कार्य यावर रशियन क्रांतीचा आणि मॅक्सिम गोर्कीच्या साहित्याचा मोठा प्रभाव होता. त्यांनी रशियन लोकांबद्दलही काही लेखन केले आहे. अण्णाभाऊ साठे 1930च्या दशकात संयुक्त महाराष्ट्राच्या चळवळीमध्ये सक्रिय होते आणि त्यांनी कामगार चळवळींमध्येही भाग घेतला.

अण्णाभाऊ साठे यांनी विविध साहित्य प्रकारात विपुल लेखन केले आहे. त्यांच्या लिखाणांमध्ये कादंबऱ्या, कथा, नाटके, लावण्या, आणि लोककथा यांचा समावेश होतो. त्यांच्या काही प्रमुख साहित्यकृतींची नावे खालीलप्रमाणे आहेत:

### कादंबऱ्या

1. **फकीरा**  

2. **माझी मैना गावावर राहिली**  

3. **चव्हाट्यावरचा चोर**  

4. **सांगातीला खंती**  

5. **वैजयंता**  

6. **हत्त्या**  

7. **मित्राची भुतं**

### कथासंग्रह

1. **अण्णाभाऊंच्या गोष्टी**  

2. **सव्वाशे कोटींचा गाडा**  

3. **माझं गावं माझी माणसं**  

4. **सत्यघटना आणि काल्पनिक कथा**  

5. **गजडुडं**  

6. **ठाकरं ठाकरं**

### नाटके

1. **सामना**  

2. **संगीत वासुंबाबा**  

3. **किंगशाहीची फुलं**  

4. **जंगली झाडांच्या फुलांनी**  

5. **संगीत अण्णाभाऊ**  

6. **आनंदी गोपाळ**

### लावण्या आणि लोकगीते

1. **माझी मैना गावावर राहिली** (लावणी)

2. **वेड लागलं चांदण्याचं** (लावणी)

3. **कथा महात्मा फुलेंची** (लावणी)

4. **शिवाजीचा सर्जा** (लावणी)

5. **लावण्यांचे संग्रह**

### लोककथा

1. **मांग मासा अन कथा**

2. **हरिजनांचं दुःख**

अण्णाभाऊ साठे यांच्या साहित्यकृतींमध्ये समाजातील वंचित, शोषित, आणि गरिबांच्या जीवनाचे प्रतिबिंब आढळते. त्यांनी आपल्या लेखणीतून सामाजिक समता आणि न्याय यांची बाजू मांडली.

### मृत्यू आणि वारसा

18 जुलै 1969 रोजी मुंबई येथे त्यांचे निधन झाले. त्यांच्या मृत्यूनंतर त्यांचे साहित्य आणि समाजासाठी केलेले कार्य महाराष्ट्रात आणि देशभरात मान्यता पावले. त्यांची स्मृती जपण्यासाठी विविध ठिकाणी अण्णाभाऊ साठे यांचे स्मारक उभारले गेले आहेत.

अण्णाभाऊ साठे यांची साहित्यिक आणि सामाजिक योगदानामुळे त्यांचे नाव महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक आणि सामाजिक इतिहासात अमर झाले आहे.